Managers da crisa: nus n'avain betg dapli crisas ch'en il passà

Michel Decurtins

https://pilot-prod-videos.s3.eu-west-1.amazonaws.com/rm/long-wheat-flea_de_DEEPGRAM-WHISPER.vtt

Crisa en il Proxim Orient, crisa d'energia, crisa dal clima – i dat ina «policrisa» regulara. Manegià è la situaziun che pliras crisas capitan il medem mument e che determineschan quai che capita. Però: Stat il mund propi al precipizi, u para quai be? In che sa dapli da quai è Frank Roselieb. El sa fatschenta professiunalmain cun quest tema.

SRF News: Avain nus oz propi dapli crisas che pli baud?

Frank Roselieb: Il dumber da crisas en il territori linguistic tudestg è restà pulit constant ils ultims 40 onns. Pli baud devi dapli crisas operativas – crudadas d'aviuns u incendis da hotels – oz vesain nus plitost crisas communicativas sco shitstorms. La percepziun da crisas è oz bler pli ferma ch'avant intgins decennis.

Vegn la noziun crisa duvrada ozendi en moda inflaziunara?

Pli baud vegniva in eveniment mo considerà sco crisa, cura che bleras persunas èn vegnidas mazzadas e blessadas. Oz essan nus s'allontanads da quest bodycount – i na dat pia betg pli ina dira mesira, cura ch'in eveniment è ina catastrofa u ina crisa.

Uschè novas n'èn las crisas actualas betg.

Ultra da quai sa repetan intginas crisas: pandemia, guerra, catastrofas da la natira. Avant 20 onns avain nus gì il medem, sche era en successiun cuntraria: La pandemia da SARS il 2002 è stada a la fin da questa seria, avant eran stadas las grevas inundaziuns da l'Elbe la stad 2002, il collaps da la New Economy e las attatgas terroristicas a New York ed il Pentagon il settember 2001. Ils terrorists han lura era attatgà a Madrid u Londra. Perquai n'èn las crisas actualas betg uschè novas.

Daco vegni oz discurriu pli spert e pli savens d'ina crisa?

Pli baud gieva quai pli ditg enfin ch’ins percurscheva ina crisa – e quella proxima e quella suenter. Quella giada han ins intervegnì l’emprima giada la saira via televisiun ch’insatge era succedì. L’auter di han ins pudì leger insatge sur da quai en la gasetta.

Oz han ins il sentiment ch'ina crisa chatschia la proxima.

Oz survegn ins trasora messadis d'alarm dal telefonin che quest u quest saja capità. La barriera per tals messadis è relativamain bassa. Consequentamain avais Vus il sentiment ch’ina crisa chatschia la proxima e Vus na pudais gnanc vegnir si cun il flad. Ina sort da reflecziun collectiva fiss inditgada. Ma tals signals mancan il mument.

Atgnamain betg. Pertge ins emprova adina da dumagnar ina crisa. Plinavant avain nus integrà in mecanissem en noss corps per resister a crisas. Quai èn ils trais Rs: Resilianza, redundanza e robustadad. Grazia a quests process automatics sa schlian bleras crisas la finala quasi da sasez.

Tge pudain nus far per restar robust en vista al sentiment dominant d'ina crisa permanenta?

Ils umans ston vegnir integrads communicativamain en temps da crisa. Ina spezia da management da crisa als sto perquai mussar la via per ch’els possian puspè far curaschi – quai numnan ins la strivla d’argient a l’orizont. La communicaziun e la direcziun èn perquai impurtantas en ina crisa, gist uschia sco ina tscherta basa d’optimissem.

Ins na duess betg perder l'optimissem da basa – la finala èsi adina ì bain

En mia activitad da pli che 25 onns sco manager da crisa hai jau fatg experientschas cun pliras pandemias u crudadas d’aviuns ed hai gidà a dumagnar ed a schliar crisas. Fin ussa èsi adina ì bain – saja quai guerra u crisa economica. Quest optimissem da basa na duess ins betg emblidar – e na betg perder.

L'intervista es vegnida manada dad Amir Ali.

Datti dapli crisas?

«E lura hai jau chalà da consumar novitads»

Clima, guerras, catastrofas – ils umans suspiran pervia da las nauschas novitads. Ina scienziada da medias ed ina psicologa decleran co ch’in tractament saun da «l’inundaziun da novitads» è pussaivel.

Novitads da morts e blessads tras terratrembels, inundaziuns e sitgiras, maletgs d'atrocitads terroristicas e guerras – infurmaziuns vegnan 24 uras si per nus. Senz'interrupziun survegnin nus cun quai che capita sin il mund.

Quai po influenzar la luna. En Svizra crescha il dumber da persunas che guntgeschan conscientamain u cumplettamain las novitads. Quai mussa la pli nova evaluaziun dal Center da perscrutaziun per publicitad e societad (FÖG) da l'Universitad da Turitg. 43% da la populaziun svizra s'infurmescha oz damain davart las novitads che la media.

Il «Digital News Report» da l'universitad dad Oxford vegn a la conclusiun: 33% dals Svizzers e da las Svizras inditgeschan da guntgir mintgatant u schizunt savens a moda activa a las novitads.

Virginia che less mo vegnir numnada cun ses prenum è ina dad ellas. La dunna da 37 onns ha decidì avant circa diesch onns da betg pli consumar novitads. «I na po betg esser che jau ma sent la damaun a las sis e mesa gia per l'emprima giada depressiva», di ella. «Lura hai jau chalà ed jau manegel che mes "qua ed ussa" è pli lucs che quel dad auters.»

Jau aud da las chaussas ch’èn propi impurtantas entras auters. Il rest è bler canera da nagut.

Virginia na stat betg sulet cun questa tenuta. Er il minister da l’ambient svizzer Ignazio Cassis s’oppona al flum las novitads. Al «Tages-Anzeiger» ha el ditg dacurt: «Jau na legel naginas gasettas pli. Ellas na ma gidan betg da chattar l’energia per far las dretgas chaussas. Dapi che jau hai chalà cun quai, sun jau trais giadas pli svelt.»

Il fenomen da la «evitaziun da novitads» n’è betg nov. L’autur svizzer Rolf Dobelli – ses bestsellers da cussegliaziun cumprimids n’èn betg incontestads – s’engascha dapi onns per ina «dieta da novitads». Per el en novitads «zutger per il spiert» che po far vegnir dependent, ma che na meglierescha uschiglio betg l’atgna vita.

Ed ussa, entamez la transfurmaziun digitala ed ina massa da novitads da crisa, trendescha fenomen puspè. Igl è pia uras da guardar tge che giascha davostiers.

Sper la tendenza da la dretga populistica da disfidanza vers medias etablidas e per part d'integrar ils rapports en raquints da conspiraziun sa tschentan ulteriuras dumondas.

Ils umans guntgeschan a las novitads perquai ch'els vegnan engrevgiads emoziunalmain tras ellas e perquai ch'els dovran ina pausa.

Èsi mia incumbensa da vegnir sisur en temp real quai che succeda sin il mund? E quant svelt ed intensiv stoss jau m’exponer a la suffrientscha da quest mund? Curt: Tge è anc supportabel per che jau sco uman restia saun ed abel d’agir?

La perscrutadra da medias Anne Schulz examinescha dapi intgins onns pertge ch’ils umans èn «deprivads da novitads», che consumeschan pia damain novitads che la media. U pertge ch’els daventan «news avoider» che eviteschan selectivamain las novitads.

«Ils umans guntgeschan a las novitads perquai ch'els vegnan engrevgiads emoziunalmain tras ellas e perquai ch'els dovran ina pausa per sa recrear.», di Anne Schulz che lavura en il departament da communicaziun e perscrutaziun da medias da l’Universitad da Turitg. Quai saja per part chapaivel. Schulz sa taxescha sezza sco ina guntgidra selectiva da novitads: «Jau m’infurmesch sapientivamain cun pausas tranteren.»

Evitar novitads maina ad in'exclusiun sociala

Ma tge èsi cun ils carstgauns che serran lur egls avant las novitads e sa retiran dal mund? «Jau n’hai betg il sentiment d’avair manchentà insatge. Jau aud da las chaussas ch’èn propi impurtantas entras auters. Il rest è bler canera da nagut.», di Virginia. Quai munta era ch’ella surlascha las elecziuns e votaziuns ad auters.

Colliaziun cun la societad – bler canera per nagut? Sch’ins patratga vi d’in spazi public cuminaivel che duess esser la basa d’ina democrazia, lura paressi impurtant da discurrer davart il mund, en il qual nus vivin.

«Il privel è che nus perdain in common ground e sparpagliain la societad», di la perscrutadra da medias Anne Schulz. «Cun l'access a differents chanals d'infurmaziun cun differents cuntegns e cun differentas funtaunas èsi difficil da manar ina discussiun sco societad.»

Ils umans vulan vegnir infurmads, en il senn d'ina obligaziun da burgais.

Gist durant la pandemia da Covid-19 èn s’augmentadas las infurmaziuns da medias alternativas. Da l’autra vart sa reducescha la confidenza en las medias tradiziunalas. «Sch’ils umans na sa participeschan gnanc, pon ins partir dal fatg ch’els s’orienteschan via autras funtaunas d’infurmaziun», di Schulz.

En las medias socialas u en gruppas da chat na datti per il solit nagins schurnalists che controlleschan ed elavuran ils cuntegns. «Sin il fundament da quellas infurmaziuns bajegia la glieud lura si lur opiniun u va a l’urna per eleger», di Schulz.

Gia en situaziuns da mintgadi pon ins vesair ina spartiziun sociala. Virginia conuscha quai sch’ella sesa per exempel a maisa cun amis ed enconuschents. «Jau ses qua e pens: Jau na sai betg tge dir tar quest tema.» Ella enconuscha il motiv: Ella n’è betg infurmada.

https://pilot-prod-videos.s3.eu-west-1.amazonaws.com/rm/parliamentary-mauve-horse_de_DEEPGRAM-WHISPER.vtt

Ma ella pensa era: «Bel, jau pos simplamain seser qua e na stoss betg esser da la partida e far part da quest gieu da valurs.» En la posiziun dals exclus vesa Virginia insatge positiv. En ses «cocon da la naivadad tschernida», sco ella numna quai, pari ad ella dad ir bain.

Sco mamma è Virginia in exempel per ses dus uffants. Co declera ella ses panzer da reality a sia famiglia? «Jau less tuttina dar cun insatge a mes uffants, perquai ch’jau na less betg che mes um portia sulet l’entira responsabladad. Jau less bain m'infurmar. Ma en ina sauna mesira.»

Jannis Behr, schefpsicolog a las clinicas psichiatricas universitaras da Basilea, è s’occupà da la dumonda tge ch’ina via media sauna pudess esser. El è s’occupà da la motivaziun pertge ch’ils umans consumeschan insumma novitads.

«Ils umans vulan esser infurmads, en il senn d’ina obligaziun da burgaisas e burgais», di Behr. Messadis creeschian la basa per votaziuns, elecziuns ed engaschament politic en ina democrazia. «Mirveglias è in motiv fundamental da l’uman», di Behr. Il problem saja la connotaziun negativa actuala da las mirveglias che muntia in factur da stress.

Stress resulta dal sentiment da vegnir laschà sulet cun tut las nauschas novitads. «Uschè numnadas enconuschientschas da la materia vegnan dadas vinavant. A medem temp na vegni betg ditg a mai co ch’jau duai ir enturn cun tut ils sentiments ch’èn naschids», di Behr.

Sch’i va per exempel per la guerra, pudessi esser nizzaivel da savair co e tge donaziuns ch'ins pudess far u co ch’jau poss concret vegnir activa en mes vischinadi. «Uschia pon ins surmuntar il sentiment da flaivlezza e d'inabilitad da gidar sasez», di Behr.

Da l’autra vart datti quellas e quels che sa perdan en il flum da las novitads, actualiseschan permanentamain il liveticker u restan l’entira notg per persequitar in’elecziun presidiala. Era il «Doomscrolling», il consum excessiv da novitads negativas, n’è nagut nov. El sumeglia al cumportament da dependenza che vegn crititgà da Rolf Dobelli (zutger per il spiert) e che po daventar problematic cunzunt en las medias socialas, nua che videos da cuschinar cumparan sper barras d'uffants.

Quai po avair per consequenza che las zinslas d’infurmaziun digitalas n'effectueschan insumma nagut pli. Ditg cinic: Per cuntentar la dependenza dovri suffrientschas da l’autra fin dal mund. Igl è impurtant da sviluppar in equiliber. Ina «fanestra dal temp selectiva» sco ch’il psicolog Jannis Behr numna quai po esser nizzaivel. Consum da novitads conscient cumenza cun la dumonda: «Cun tge intent vi jau vegnir a tge infurmaziuns?».

Ins possia empruvar da betg surlaschar la responsabladad unica a las medias, era sche l'inundaziun da novitads stat dapertut a la guetta, di Behr. Empè: Sez agir e decider tge e quantas infurmaziuns ch'ins consumescha. Mo uschia restain nus a la fin sco umans palpabels ed abels d’agir.

"Jau na consumesch naginas novitads pli"

È il mund ord sgara?

La tema per l'avegnir da noss planet crescha – in stadi che pertutga cunzunt persunas giuvnas.

https://pilot-prod-videos.s3.eu-west-1.amazonaws.com/rm/straightforward-erin-hawk_it_DEEPGRAM-WHISPER.vtt

Temas dal clima u tema per l'ambient: Quitads per il destin dal planet che vegn confruntà pli e pli cun las consequenzas smanatschantas da la midada dal clima. Igl è ina nova tema adina pli derasada, che pertutga cunzunt persunas giuvnas.

Alexia Tissierès (ina giuvna pertutgada) descriva quest stadi psichic che n’è anc betg da chattar en cudeschs d’instrucziun, cun sentiments sco «esser vilada, esser trista, il sentiment da malgiustia e d'inabilitad da gidar sasezza». Ins ha tema per ses futur u, sco ch’auters giuvenils din, tema da gnanc avair in avegnir.

Ils eveniments dals davos onns – sco lungas periodas da sitgira, fermas plievgias u incendis da guaud – rinforzan e stimuleschan quests sentiments. La tema d'ambient n'è betg da scumbigliar cun esser schoccà, la tema chaschunada d’in eveniment da la natira ordinari. La tema d'ambient è insatge «perfid che stat en il preschent ed en l’avegnir» da la persuna pertutgada. Michele Mattia, psichiater e psicoterapeut, declera.

https://pilot-prod-videos.s3.eu-west-1.amazonaws.com/rm/innovative-erin-magpie_it_DEEPGRAM-WHISPER.vtt

28.07.2023: Tema d'ambient, il video viral

«La tema dal clima è in fenomen permanent», uschia Mattia vinavant, «ella influenzescha nossa vita da mintgadi, nossa moda da pensar e na lascha betg ruaus a nus, er sche nus giain a letg: Igl è in patratg permanent», senza cumenzament e fin.

Il problem na duess betg vegnir bagatellisà, mabain vegnir renconuschì e pledentà. En quest senn gioga la famiglia ina rolla impurtanta en las emprimas fasas dal process da terapia. A medem temp poi esser raschunaivel d'avair quità da l’ambient cun pitschens gests u da sa drizzar a gruppas che s’engaschan per sia protecziun.

En Svizra datti numerusas iniziativas culturalas per puspè sa colliar a moda sanadaivla cun la natira. Il sofrologe Erwan Tréguer porscha entiras spassegiadas da guaud. Part da l’excursiun è ina meditaziun cun la quala el accumpogna ils participants sin ina via d’acceptanza. «En il decurs dals tschientaners ha la vita fatg atras bleras ruttadiras, suandadas da pli ritgas e pli cumplettas renaschientschas», di il sofrolog.

Sche quai na basta betg, duess ins sa drizzar ad in spezialist che gida il pazient da «sviluppar strategias cognitivas per sminuir las consequenzas da la tema», declera Michele Mattia. Quai vul dir identifitgar il sentiment ed al limitar sin ina part bain definida da noss spiert per ch’el na surpiglia betg dal tuttafatg noss patratgs.

Tema da la midada dal clima

Giuvenils svizzers tschertgan vias or da la crisa psichica

En il cussegl da l'avegnir dals da sut 24 onns elavuran 80 giuvnas e giuvens da l'entira Svizra propostas politicas per meglierar la sanadad psichica. Ils participants vulan prender influenza sin la politica uffiziala.

Sch’i avess dà en sia giuventetgna in cussegl da l’avegnir, na fiss quel betg sa preoccupà cun la sanadad psichica. Quai di l’expert cun chavels grischs al qual la glieud giuvna tranter 16 e 24 onns tschenta dumondas. Ma ins vesa vi da las fatschas dals participants ch’els èn cumplainamain conscients da la responsabladad ch’els surpiglian qua.

Annabel Lewis da Genevra ha votà per l’accent da la sanadad psichica. «Jau hai savì che malsognas psichicas pertutgan giuvenils – ma las cifras che nus vesain dattan da pensar», di ella. Mintga tschintgavel uman è pertutgà da malsognas psichicas. Quai munta che pli probabel mintga giuven svizzer ha ina cumpogna u in cumpogn che ha da cumbatter psichicamain.

Il cussegl da l’avegnir da la U-24 è sa radunà l’atun 2023 mintgamai durant ina fin d’emna a Turitg, Losanna e Locarno. Els han tadlà briefings, discutà e formulà a la fin lur propostas sin il plaun politic, co che la Svizra po vegnir a frida meglier cun il tema sanadad psichica.

Il cussegl da l’avegnir è ina radunanza da burgais u in gremi. Quai è nagut nov, ni en Svizra ni en il rest dal mund. Talas gruppas èn sa furmadas ils davos onns sco trend en il svilup da la democrazia.

Il trend ha cumenzà en l’Europa cun la radunanza da burgais irlandaisa «We The Citizens». Ils burgais irlandais, tschernids cun trair la sort, avevan da prender posiziun en in process da discussiun, l’uschenumnada deliberaziun, davart temas che polariseschan. Per blers surprendentamain è ina da las recumandaziuns da quest gremi irlandais stada ina lescha liberala davart l’abort – ed il 2018 han bunamain duas terzas votà en il pajais tradiziunalmain catolic. Fin lura n'avevi en l'Irlanda ditg betg dà moviment en la dumonda da l'abort.

Suenter che l'assamblea da burgais da l'Irlanda ha prendì il pajais or d'ina via tschorva politica, hai dà ulteriurs da quels gremis ch'èn vegnids selecziunads per sort, tranter auter cussegls naziunals per la protecziun dal clima en Frantscha, Germania ed en la Gronda Britannia.

Savens sa fatschentan cussegliers burgais cun dumondas da la midada dal clima. Organisaziuns nunguvernamentalas ed activists sco Extinction Rebellion pretendan che quests cussegls vegnian integrads en las decisiuns davart la politica dal clima. Ils trais cussegls da burgais ch’èn vegnids organisads dacurt en Svizra – en las vischnancas da Winterthur, Uster e Thalwil – èn sa fatschentads cun la politica da persistenza e dal clima.

Da l’autra vart ha il cussegl da l’avegnir, dal qual fan part commembers da la medema generaziun sco Greta Thunberg, tractà in auter tema che n’era fin uss betg in grond tema politic: la sanadad psichica.

Quai è vegnì decidì via ina enquista represchentativa tranter 20'000 giuvens creschids en Svizra. Passa 40% han vuschà per sa concentrar sin la sanadad psichica. Sin plazza dus è vegnida la persistenza cun 20%.

Co ch'il cussegl da l'avegnir sut24 funcziuna

En tut han 20'000 da las 800'000 Svizras e Svizzers tranter 16 e 24 onns survegnì in'invitaziun. Da quai da 1200 persunas han mussà interess per il cussegl da l'avegnir. Da quest pool èn ils parlamentaris vegnids tschernids per sort e quai represchentativamain per las gruppas da la populaziun umens, dunnas, la Svizra franzosa, il Tessin e la Svizra tudestga, cun u senza naziunalitad svizra. Per ch'i na resultia betg in impediment finanzial per l'engaschament, survegnan ils participants almain 69 francs per di. Quai correspunda al servetsch militar.

Il project dal cussegl da l'avegnir sut24 vegn realisà da la cumissiun svizra da l’Unesco ensemen cun la Societad svizra da l'utilitad publica ch'administrescha tranter auter il Rütli, il lieu, nua che la Confederaziun svizra è vegnida fundada. Il project vegn sustegnì a moda cumplessiva da la Confederaziun fin a l'SRG SSR.

Il comité directiv dal cussegl da l'avegnir sut24 cumpiglia commembers da tut las partidas, u bunamain – be il sez da la partida populara svizra ch'è liberal-conservativa è anc vacant. Il co-manader dal project Che Wagner è optimistic che quai vegnia sclerì bainprest, damai ch'el saja en contact cun represchentants potenzials da la partida.

La giuvna da 17 onns, Lewis da Genevra, ha votà per metter il focus sin la sanadad psichica. La commembra dal cussegl da l'avegnir na sa vesa betg propi sco persuna politica. Ella ha vis il clom al cussegl da l'avegnir sco schanza per emprender d'enconuscher meglier la politica svizra. Lewis n'è betg sa decidida fix ed è averta per tut las propostas che vegnan. Ella è da l'avis che la sanadad psichica sco tema duess survegnir dapli attenziun en il sistem da scola.

«La sanadad psichica n’è fin uss nagin tema en scola, perquai han umans da tut las vegliadetgnas difficultads da discurrer da quai», di Lewis. «Ma la sanadad psichica na duess betg esser in tema da tabu ed jau beneventass sch’i vegniss discurrì dapli da quai en scola. Las persunas pertutgadas vegnissan lura deliberadas da Stigma e pudessan plitost s’orientar a las pussaivladads da terapia.»

Lewis è da l’avis che la Svizra duess dar or dapli raps per augmentar las resursas da terapia e per render pli accessibel il tema. Ella è svizra, ma er burgaisa britannica. Ses mund a Genevra è fitg internaziunal – ma en il cussegl da l’avegnir inscuntra ella munds fitg differents.

En puncto scolaziun ed ambient social reflectescha l’inscunter la vastadad da la societad svizra. In scrinari da l’Emmental è commember dal cussegl da l’avegnir. «Jau n’avess uschiglio mai emprendì d’enconuscher el», di il giuven da 18 onns Wesley Meldau da Turitg.

Meldau vesa ses engaschament en il cussegl da l’avegnir sco pussaivladad da s’infurmar, da tadlar opiniuns differentas – e da dar lura impuls. «Jau sper che nus possian far propostas concretas als politichers e che la politica audia nus», di Meldau.

«Jau sper e crai ch’il nov parlament prendia serius la lavur dal cussegl da l’avegnir», di il co-manader dal project Che Wagner. «Jau hai plaschair che la glieud giuvna ha votà per la sanadad psichica, pertge ch’il tema na tutga ni a sanestra ni a dretga, ed ins n'è anc betg sa fixà sin in'opiniun.»

Il cussegl da l’avegnir sut24 pretenda ina regulaziun da las medias socialas: La fin da november 2023 ha il cussegl da l’avegnir preschentà a la publicitad sias propostas. En emprima lingia stat la pretensiun per dapli prevenziun en il sectur da la sanadad psichica. Ultra da quai pretenda el ina lescha naziunala per reglar las plattafurmas da social media. Latiers duessan appartegnair versiuns favuraivlas per la giuventetgna da tut las plattafurmas ed ina controlla efficazia dals cunfins da vegliadetgna. Il cussegl da l’avegnir pretenda ultra da quai che las plattafurmas surpiglian dapli responsabladad per ils cuntegns ch’ellas dovran. La giunta per giuvnas e giuvens creschids giavischa er in nov rom da scola cun il titel «psicologia e svilup persunal». En il mund da lavur pretenda el ina protecziun pli ferma cunter la discriminaziun da persunas psichicamain malsaunas sco er reglas cleras, cura ch’ins sto per exempel respunder e-mails sur il temp da lavur. La proposta d’ina emna da lavur da quatter dis per tuts ch’è vegnida discutada intensivamain n’ha betg chattà la maioritad necessaria en il cussegl da l’avegnir.

Giuvenils tschertgan via ord la crisa

Chattai ora nua che Vus stais

En Svizra franzosa sa prepara ina rait sin il «collaps»

https://pilot-prod-videos.s3.eu-west-1.amazonaws.com/rm/just-gainsboro-dog_fr_DEEPGRAM-WHISPER.vtt

Solaris, ch’è naschì durant la pandemia en Frantscha, è sa sviluppà svelt en Svizra. Enturn tschient gruppas commembras èn sa fundadas en l’entira Svizra romanda. Ellas sa preparan per collaps dal sistem futurs. Tenor ina retschertga da RTS leventa la rait l’attenziun d’ina organisaziun che sa fatschenta cun svilups privlus en connex cun sectas.

Igl èn umens e dunnas che crain ch’il collaps saja damanaivel. «Igl è la fin d'in temp da l'uman che ha manà ad explotaziun e patir», hai num en il video da preschentaziun da Solaris, e «l’entschatta d’in temp che vegn a manar dapli fraternitad, respect ed amur per il viv».

En la Svizra franzosa è la rait preschenta dapertut. Sin la pagina d'internet da Solaris èn registradas radund 110 cellas, da Genevra sur Sierre, Payerne e Neuchâtel fin a Porrentruy. Lur grondezza variescha da circa 10 commembers fin bunamain 90.

Ina «cella», sco ch'il term vegn duvrà da Solaris, è ina gruppaziun d’umans en lur proxim conturn. Ensemen sa preparan els per «collaps dal sistem» futur: Black-outs d’electricitad, stgarsezzas, catastrofas da tut gener. Il princip è da stgaffir ina rait d’agid e da solidaritad locala, ina sort «internet uman», sco che Solaris numna quai per pudair reagir spert en cas d’in collaps.

>>Charta da las cellas en Svizra franzosa:

Il moviment è naschì la fin dal 2021 en Frantscha, amez la pandemia da corona. Ses fundatur, Frédéric Vidal, stima ch’ella uneschia oz passa 50'000 persunas sin il territori franzos. Ella è sa sviluppada svelt sur ils cunfins ora ed è preschenta oz en circa 20 pajais, tranter auter er en Svizra. Tenor stimaziuns da RTS èn circa 2000 commembras e commembers activs qua.

Solaris n’ha nagina structura giuridica, nagina ierarchia. Mintga cella lavura a moda independenta e s’organisescha uschia sco ch’ella giavischa. In register cuntegna ils nums, las adressas, las abilitads e las resursas da mintga commember che po vegnir mobilisà en cas da basegn.

Ina da las incumbensas principalas da la cella è l'installaziun da raits da func u da walkie-talkies per gulivar eventualas interrupziuns da la communicaziun.

La gronda part dal barat ha lieu sur l’applicaziun Telegram sco che la retschertga da RTS mussa. Ils commembers barattan là tips e trics co ch’ins po rimnar aua da plievgia, far provisiuns u s'approfundar en la permacultura.

A prima vista para la rait dad esser bainvulenta e simplamain da saun giudizi. Ella sa preschenta sco nunpolitica ed areligiusa. Ma nossa retschertga mussa ch’igl è tut auter che nunprivlus.

Il center d'infurmaziun interchantunal per dumondas da cardientscha (CIC), ina fundaziun privata che dat infurmaziuns davart moviments religius e spirituals, cunzunt davart sectas, guarda spezialmain bain sin quest tema.

Pervia da pliras dumondas da persunas singulas che fan quitads pervia dal svilup da Solaris en la Svizra franzosa ha il CIC scrit in rapport da 22 paginas davart il moviment.

En quest document che RTS ha procurà vegn Solaris preschentà sco fermamain influenzà da teorias conspirativas. Quellas duain tranter auter vegnir derasadas dal fundatur da Solaris Frédéric Vidal.

L’um sa preschenta sco anteriur schurnalist. Sut il pseudonim «Le Passeur» è el stà diesch onns autur dal blog «Urantia Gaïa» cun accents fermamain conspirativs, serrà l’onn 2022. En pliras da sias decleraziuns ha Frédéric Vidal discurrì d’in «cumplot global da las elitas» e da «classas regentas pedosatanicans».

Scepticher da corona, scepticher da clima, anti-LGBT

Questa retorica da la disfidanza, gea, schizunt dal malesser envers la societad e sias instituziuns, sa chatta era tar intgins commembers da Solaris da la Svizra franzosa. Per ils intents da la retschertga ha RTS integrà in tozzel gruppas da Telegram da las cellas.

Entant che blers discurs èn cumplettamain nunprivlus, vegn er cundividì ina quantitad da material da teorias da conspiraziuns che na sto betg vegnir negligì. Latiers tutga material sceptic da corona, sceptic dal clima e da politica dad anti-LGBT.

Privel d'in svilup sbaglià che sto vegnir prendì serius

Tenor Manéli Farahmand, directura dal CIC, en ina intervista a La Matinale, «èsi la cruschada da diversas ideas e discurs che po esser in problem e dal qual ins sto far attenziun. Spezialmain l’idea da la transiziun, da la retirada or dal mund, dal collaps da la civilisaziun ch’è colurada cun "survivalisme"».

En sias conclusiuns constatescha il CIC ch'il moviment po bain restar dal tuttafatg nunprivlus, ma ch'i dat indicaturs per il privel ch'entgins vegnian giud via. In privel che ston vegnir prendì fitg serius e che sto vegnir observà en l'avegnir. «Datti in appel a la malobedientscha civila, a la violenza, a l'odi, datti furmas da discriminaziun en ils discurs, in appel da sa radunar a moda violenta en il spazi public?», declera Manéli Farahmand. «Jau pens, ch'igl è impurtant d'observar, co che quests indicaturs sa sviluppan e tge ch'els muntan en la pratica areguard acziuns collectivas u individualas.»

Fin uss èn en mintga cas mo vegnids dads vinavant appels a las gruppas per demonstraziuns cunter la sanadad da Covid.

En il rom da sia retschertga ha RTS empruvà pliras giadas d’entrar en contact cun Solaris da la Svizra romanda ed è sa drizzada directamain a pliras cellas localas. Nagin n’ha vulì respunder a dumondas ed intervistas.

Tema dal collaps

Donaziuns sa focusseschan cunzunt sin crisas

Sch'i dat crisas èn Svizras e Svizzers pronts da far donaziuns – malgrà ch'ils custs da viver creschan. 

La Caritas, la Chadaina da fortuna e la Crusch Cotschna han registrà il 2022 donaziuns da record per l'Ucraina. Er en connex cun il terratrembel en Tirchia e Siria èn Svizras e Svizzers stads pronts da far donaziuns. Questa solidaritad va dentant sin donn e cust dad autras instituziuns. Uschia ha per exempel la Telethon – che sustegna persunas cun raras malsognas geneticas – registrà l'onn passà 30% damain donaziuns. La reducziun da las donaziuns per la collavuraziun a lunga vista inquietescha la branscha. 

Guerras e crisas survegnan gronda attenziun en las medias. Perquai saja pussaivel che donaturas dattan plitost daners en quests cas e desistan da dar daners per auters scopos ch'èn pli pauc en il focus. Cunquai ch'ils custs da viver creschan, vegnia guarda pli exact nua dar ils daners. 

Diversas organisaziuns d'agid che rimnan daners han ils ultims onns rimnà uschè bler sco anc mai, cunzunt il 2022 cura che la guerra en l'Ucraina ha cumenzà. 

Da curt ha la Chadaina da Fortuna fatg in di da rimnada.