Ils protests dals purs europeics vegnan chaschunads da plirs facturs, ma els sa movan sin in med communabel: il tractor

Dà fieu a l'emprima flomma ha in gas respirà da memia bleras vatgas en Ollanda. Il 1. d’october 2019 han purs ed allevaturs da muvel en l’Ollanda mussà ch’in tractor po vegnir duvrà per autras chaussas che per arar. Millis vehichels agriculs èn sa mess sin via per Den Haag ed han paralisà il traffic. Chaschunà il protest aveva in sboz d'ina lescha che vuleva smesar il dumber da biestga per reducir las emissiuns da nitrogen.

Il scenari è sa repetì la stad 2022, cura ch'ils tractors èn danovamain ids sin via encunter la concretisaziun dal plan da la regenza da Rutte da lezza giada da sbassar ils oxids da nitrogen e l’amoniac per vegnir entaifer las limitas fixadas sin plaun europeic. La strategia para d’avair valì la paina, pertge la Cumissiun europeica ha approvà pajaments da gulivaziun en l’autezza da 1.47 milliardas euros.

La politica da l’Uniun europeica è probablamain il sulet che collia la ravgia dals purs ch’è explodida las ultimas emnas en plirs pajais dal continent. Sch’ils Ollandais han mussà quant different ch’in tractor po vegnir duvrà, alura eran quai ils Tudestgs che han perfecziunà la tecnica. En Germania vai per il manever da spargnar da la regenza Olaf Scholz ch'ha annunzià il december da scursanir las subvenziuns per ils purs per sanar las finanzas publicas.

Dapi l’entschatta da l’onn datti in crescendo. Cumenzà ha quai ils 4 da schaner cura che tschients purs han bloccà il minsiter d’economia Robert Habeck sin ina navetta a Schlüttsiel en il Schleswig-Holstein sin viadi da return da las vacanzas. Quels che han fatg las protestas han vulì ch’el discurria cun els surda las reducziuns da subsidis.

Malgrà che la regenza ha per part prendì enavos las reducziuns, cunzunt tar subsidis per carburants agriculs, n’han ils purs betg dà suenter e paralisà ils 8 da schaner il mez pajais cun bloccadas e marschs. Scenas ch'èn sa repetidas las emnas suandantas en plirs stadis federativs ed han cuntinuà cun bloccadas da ports, tranter auters quel da Hamburg.

En Frantscha, che ha surpiglià la batgetta da la Germania, coi la ravgia en champagna pervia d’ina retscha da motivs che tanschan da custs da producziun creschents fin ad obligaziuns da l’ambient che vegnan era dal green deal europeic. Il pachet da pretensiuns, las «mesiras concretas» ch’ils purs pretendan da la regenza da Gabriel Attal, èn multifaras.

En ils «cahiers de doléance» sin maisa dal nov primminister vai per simplificaziuns administrativas, nagins novs scumonds da pesticids, in stop d'auzar ils pretschs da diesel per tractors, in'indemnisaziun pli sperta en cas da catastrofas e per l'implementaziun cumplaina da la lescha che duai obligar l'industria ed ils gronds detaglists da pajar meglier per ils fritgs dal pajais.

Era en Belgia è ida l’unda ed i ha dà ils 28 da schaner ina bloccada da l’autostrada. I saja daventà «impussibel da realisar entradas commensuradas» da l’activitad agricula, ha Pierre D’Hulst, pledader da l’associaziun dals purs giuvens ed iniziant dal protest, ditg a l’AFP.

En cumparegliaziun cun la Frantscha e la Germania ha il tema fin uss betg propi fatg lingias grassas en l'Italia. Tuttina hai dà demonstraziuns cun paradas da tractors en differentas regiuns dal pajais. Las raschuns per la mobilisaziun èn las medemas sco en tut ils pajais europeics: pretschs da vendita memia bass, custs auts, birocrazia ed ina politica da l'UE che na s'orientescha betg als basegns divers en las regiuns.

In’autra tema en l’agricultura europeica ha da far cun il process d’adesiun da l’Ucraina a l'UE e la refurma annunziada da la politica agrara cuminaivla (PAC). Vairamain giessi per la dumonda nua che las subvenziuns van, sche Kiev entrass dal tuttafatg en il martgà communabel cun sia pussanza globala quai che pertutga il graun.

Las mesiras da l'UE per sustegnair Kiev en sia resistenza cunter la Russia èn l’auter factur che destabilisescha cunzunt purs da l’Europa da l’ost. De facto ha l’UE suspendì dapi il zercladur 2022 dazis, contingents e convenziuns da defensiun a l’import da products agrars ucranais.

En vista al squitsch creschent è la cumissiun europeica sa declerada pronta da lubir als stadis commembers da l'Europa centrala ed orientala da puspè limitar imports da l'Ucraina.

En la Rumenia han purs e camiunists stuppà las vias cun lur vehichels il schaner. Els pretendan taglias pli bassas e subvenziuns pli gistas. La gritta regia era pervi dals custs creschents da las assicuranzas per maschinas grevas. Sco gia menziunà, s’impona sin questa malcuntentientscha la protesta encunter il graun ucranais, uschia ch’ins blochescha schizunt il passagi dal cunfin cun il pajais en guerra.

Er la Grezia n’è betg immuna cunter l’infecziun. Il schaner han purs en il nord dal pajais drizzà lur tractors en direcziun da las citads per far attent da problems, dals quals els dian ch’els smanatschian «la persistenza da la producziun agrara e da biestga». Er qua fa la realisaziun da la PAC quitads al sectur.

Il protest è er arrivà en Spagna nua che purs e lur tractors blocheschan autostradas, ports ed in grond concern da commerzi en detagl. Era qua pretendan els pretschs pli gists per lur products ed in'examinaziun da la refurma planisada da la PAC. Els èn pronts da cuntinuar almain fin la fin da favrer cun il protest ch'era enfin uss paschaivel.

Protestas da purs en quasi l'entira Europa

Ils purs svizzers avant temps difficils malgrà il sustegn da la politica

Michel Decurtins

https://pilot-prod-videos.s3.eu-west-1.amazonaws.com/rm/unemployed-mauve-raven_fr_DEEPGRAM-WHISPER.vtt

Puras e purs han ina ferma influenza en la politica svizra. Tuttina èn els anc adina confruntads cun ina retscha da quitads, tranter auter pretschs da producziun creschents e la concurrenza internaziunala, declera Martin Rufer, il directur da l’Uniun purila svizra e giast en l'emissiun da RTS 19h30.

Il dumber da represchentants da l'agricultura en il parlament è creschì da 12 sin 20 suenter las elecziuns federalas da l'october passà, quai en la perioda da legislatura precedenta. Dentant mo 2.3% da las plazzas da lavur en Svizra crodan sin il sectur da l'agricultura.

La dependenza da l’agricultura da la politica declera questa represchentanza a Berna, ma quests represchentants elegids èn era circumdads da circuls economics che represchentan interess communabels. Els pon perquai realisar maioritads u era eleger cussegliers federals.

Ils purs «vegnian sustegnids bler meglier ch’en ils pajais da l’UE» cun «pajaments directs pli auts» e «protecziun tras la duana pli ferma», ha punctuà Kilian Baumann, president da l’Uniun dals purs pitschens e cusseglier naziunal en l'emissiun 19h30.

Il parlament ha dacurt schanegià l’agricultura da scursanidas dal budget da la confederaziun. Il cussegl federal da sia vart ha mantegnì la restituziun da la taglia sin la forza electrica per purs.

Malgrà questa influenza politica ha il schef da l’Uniun purila svizra descrit la dumengia ils quitads da l’agricultura, cun gronds custs d’administraziun e custs da producziun creschents che fan «pressiun sin las entradas».

Martin Rufer metta la paisa gronda sin ils pretschs da cumpra dals producents che vegnian negoziads cun ils distributurs gronds. Il giast da 19h30 manegia che lezs stoppian tadlar tiers pertge «l’agricultura na po betg dar dumogn suletta a ses custs» e sto restar «profitabla».

Era ils purs svizzers sa sentan smanatschads da la concurrenza internaziunala ed èn inquietads d'ina cunvegna pussaivla cun Mercosur – Argentina, Brasilia, Paraguay ed Uruguay. Els na veglian betg esser in «object da barat» en ils discurs, declera il schef da l'uniun tetgala. Surtut il martgà da charn svizzer pudess esser pertutgà.

Ils protests dals purs svizzers da la sonda gidian bain da rinforzar la conscienza per quests temas, ma els stoppian restar en il rom giuridic per betg sutminar la «fidanza» da la populaziun, di Martin Rufer.

Rapport da Mise au Point davart la mobilisaziun dals purs

https://pilot-prod-videos.s3.eu-west-1.amazonaws.com/rm/black-indigo-fowl_fr_DEEPGRAM-WHISPER.vtt

La situaziun en Svizra

È la gritta dals purs giustifitgada?

Tge è la differenza tranter la politica agrara en Svizra ed en Germania?

https://pilot-prod-videos.s3.eu-west-1.amazonaws.com/rm/varying-white-parrotfish_de_DEEPGRAM-WHISPER.vtt

Ils purs da la Germania van sin via – cun lur tractors paraliseschan els parts dal pajais. Els protestan cunter ils plans da spargn da la regenza: Subvenziuns e levgiaments da taglia duain vegnir stritgads. En Svizra ha il cussegl federal refusà dacurt reducziuns en l'agricultura. E l'agricultura è sper l'armada il sulet sectur che na sto betg spargnar. Peter Walthard, vice-schefredactur da la gasetta da purs, declera la differenza tranter la politica agrara tudestga e svizra.

SRF News: Co sa differenziescha la politica agrara svizra da la politica agrara tudestga?

Peter Walthard: La politica agrara en Germania n’è betg uschè differenta. Las structuras èn sumegliantas. I dat ina agricultura che sa basa sin purarias privatas, relativamain pitschnas. I dat furmas da subvenziuns. L’agricultura svizra è probabel structurada anc in zichel pli fitg en parts pitschnas.

Surtut avain nus in auter sistem politic.

Igl è ina autra fiera. Quai munta: Bains pitschens famigliars han forsa meglras schanzas da surviver sch’ins patratga vid l’agricultura da muntogna. En la UE percunter è il squitsch d’avair manaschis gronds che pon era producir bunmartgà bler pli grond.

Pudessi dar in protest uschè grond en Svizra?

La probabladad è bler pli pitschna. Ils problems èn bain sumegliants per l’agricultura svizra, però è il nivel da pretschs anc pli aut. L’ambient politic è pli favuraivel per l’agricultura, e surtut avain nus in auter sistem politic. Jau crai ch’en Germania regia il sentiment da betg pli vegnir udì en la politica, insumma betg pli resguardà. En Svizra datti concordanza, democrazia directa, federalissem, vias curtas, ina tradiziun d'integrar ils partenaris socials ed il dialog. La ristga ch'i dettia disfidanza, che la glieud reageschia fitg emoziunal è pli pitschna.

N'han ils purs en Germania nagins auters meds che da protestar sin via?

Ils purs en Germania han auters meds. Ma igl è in pajais pli grond, in auter sistem politic. I na dat nagina regenza da concordanza. I dat coaliziuns cun in program cler.

La Germania ha gronds problems economics ed ha ferm da cumbatter sin bleras fronts.

E sch’ins è en l’opposiziun, n’è betg represchentà bain en ina coaliziun, lura è quai segir pli difficil ch’en Svizra, nua ch’i dat per uschè da dir per mintga gruppa professiunala in cusseglier federal che guarda anc in zichel. Ils sindicats vegnan a chattar in partenari da contact, ils magisters vegnan a chattar in partenari da contact. Quai è ina particularitad da noss sistem.

Dat la Germania damain impurtanza a sia agricultura che la Svizra?

La Germania ha gronds problems economics ed ha ferm da cumbatter sin bleras fronts. Il squitsch sin il stadi da spargnar è pli grond. La populaziun senta pli fitg las crisas, i dat dapli inflaziun, i dat dapli sperdita da plazzas da lavur, ils umans han damain daners ed els han ina tscherta tema per il futur. Er en Svizra na vai betg uschè bain als purs: Pitschens bains purils da muntogna, quels n'èn betg ritgs. Ma en Germania èn blers manaschis entant arrivads a lur cunfins. E sche las subvenziuns crodan davent u sch’il carburant vegn bler pli char, na tanschi insacura betg pli. Quai è in existenza che va a perder. Cler, che blers reageschan emoziunalmain.

L'intervista è vegnida manada dad Amir Ali.

Tge è auter en Germania?

Tradiziun da chaschiel svizzer sut squitsch

Quest onn vegnan ils imports da chaschiel da l'exteriur en Svizra a surpassar per l'emprima giada il volumen d'export da chaschiel «Swiss Made». In dischequiliber che smanatscha in knowhow istoric, perquai ch'adina dapli manaschis da latg dattan si.

Il fanadur 2023 ha il president da l’Uniun tetgala dals producents da latg (Swissmilk), Boris Beuret, chaschunà ina unda da schoc cun in'intervista en la gasetta quotidiana francofona «Le Temps». El ha lamentà che la Svizra vegnia ad importar (en tonnas) per l’emprima giada dapli chaschiel (en tonnas) che dad exportar. «Jau hai survegnì resuns sin questa novitad da l’entir mund. Persunas da la Svizra che vivan a Las Vegas èn s’agitads da quai», rapporta il Giurassian da 46 onns.

Monique Perrottet da Switzerland Cheese Marketing, l’organisaziun tetgala da la branscha da chaschiel, conferma quest svilup: «La differenza dal volumen tranter import ed export vegn pli e pli pitschna dapi la liberalisaziun da las fieras l’onn 2007. Il chaschiel importà è in product bler pli bunmartgà ch’il chaschiel svizzer.»

«Cura ch’il martgà da chaschiel è vegnì liberalisà avant 16 onns, èn vegnidas sorts da chaschiel – per exempel da l’Ollanda – en nossas stizuns che han custà 30% damain da las qualas la vendita è s’augmentada cuntinuadamain», di Beuret.

Las quantitads che sa sbassan fan ch'adina pli blers manaschis da latg dattan si. Vitiers vegn in pretsch da latg che vegn considerà da la branscha sco bler memia bass. Malgrà ch'el è creschì cuntinuadamain dapi l'onn 2009, è il pretsch da producziun da latg stà l'onn 2022 tar 75 raps per kilogram ed uschia lunsch sut la tariffa dad 1 franc che vegn pretendida da las producentas e dals producents. «Il pretsch actual na cuvra betg ils custs da producziun. Las puras na vegnan betg sur las rundas e serran lur manaschis», di Beuret.

Il resultat: Il dumber da manaschis en l’economia da latg sa reducescha dubel uschè svelt sco en ils auters secturs agriculs. Tranter 1950 e 2022 è quest dumber sa reducì per 87% da 138’380 sin 17’603 sco quai ch’i resorta dal rapport da Swissmilk 2022. En cas ch'il tempo resta vegni a dar enfin l’onn 2095 mo pli 2'000 manaschis.

Questas perspectivas provocheschan ina tscherta agitaziun en la populaziun, damai che la producziun da latg è colliada stretgamain cun l’identitad svizra. La tradiziun sa declera per l’ina tras il reliev dal pajais che na lubescha betg da cultivar graun sin surfatschas grondas. «Il clima en Svizra è ultra da quai favuraivel per l’erva, la quala furma var 80% da la surfatscha che vegn utilisada da l’agricultura. E per transfurmar l’erva en mangiativas n’han ins anc betg chattà ina meglra via che vatgas che pon far latg cun quella», uschia Beuret.

«Subvenziuns che stgaudan las marschas»

Producir en Svizra munta ch'ils custs èn bler pli auts che quels da la concurrenza da l'exteriur. Per quai datti plirs motivs. Ils manaschis èn anc adina pitschens cun ina media da 29 tgaus e 30 hectaras. Quai fa nunpussaivel da vegnir ad avantatgs da grondezza sco quai ch’els èn per exempel pussaivels en Spagna cun muntaneras da radund 400 vatgas. Vitiers vegnan ils custs da lavur ch’èn auts en cumparegliaziun internaziunala ed auters custs.

Urs Niggli, il president da l'institut Agroecology.Science a Frick en il chantun Argovia, accentuescha la qualitad dal sectur da chaschiel che vegn attestada da l'institut federal Agroscope. «La Svizra tgira culturas per la producziun da latg criv ch’èn unicas sin l’entir mund. Cun il boom da bio en ils onns 1990 è la diversitad dal chaschiel anc s’augmentada, surtut grazia a las chascharias pitschnas e l’elavuraziun sin il bain puril. Sut las cundiziuns actualas è quest knowhow dentant periclità.

Igl è enconuschent che ca. 20% da las entradas da puras e purs derivan da subvenziuns e pajaments directs da la confederaziun. Blers manaschis na funcziunassan betg senza quest sustegniment statal.

«Quests daners n’èn betg in regal, mabain correspundan ad in carnet da duairs fitg spess, cunzunt areguard la cuntrada, la biodiversitad e la qualitad da l’aua», accentuescha Beuret.

Sco auters observaturs da la branscha è era la Fédération romande des consommateurs (FRC) da l’avis che las subvenziuns agraras che duain atgnamain sustegnair las producentas localas, nutreschian en realitad las marschas dals distributurs, senza avantatgs per las consumentas e per ils consuments.

Il grond taschair dals detaglists davart lur marschas

Tenor l’Uffizi federal d’agricultura (UFA) fan Coop e Migros (cun sia figlia Denner) 76% da la svieuta da victualias (stan 2020). Els han pia ina ferma posiziun sch’i va per tractativas da pretschs.

Thierry*, producent en il chantun Friburg, rapporta: «Mes manaschi vegn sur las rundas be grazia a las subvenziuns agraras. La politica da pretschs dals martgadants è ina chaussa da curta durada. Il sistem na po betg funcziunar uschè ditg ch’ils pretschs na cuvran betg ils custs da producziun.» En il vitg da Thierry è il dumber da producents da latg sa reducì ils ultims 20 onns da dudesch sin quatter. «La relaziun da forza tranter nus e las grondas chadainas da commerzi è cumplettamain malgista», sa lamenta il pur.

Ils detaglists taschan surlonder co ch’els erueschan la quota ch'els han dabun. Perquai ston ins sa fidar da stimaziuns. Ina retschertga che la gasetta quotidiana francofona «Le Temps» ha publitgà il zercladur 2023 ha mussà marschas bruttas che han varià tranter 46 e 57%. Per cumparegliar: La marscha brutta en la partiziun da products da latg en Frantscha muntava tenor il rapport dal post d’observaziun franzos per la furmaziun da pretschs e marschas dal 2022 a 24.3% da la svieuta. Consequentamain s’engascha FRC per dapli transparenza davart l’augment da la valur da victualias. 

«Coop paja pretschs adequats al martgà e tracta las furnituras a moda faira. Nus faschain in gudogn dad 1.7 raps per franc svieuta, quai ch’è pauc en cumparaziun cun interpresas orientadas al gudogn», di Caspar Frey, pledader da pressa da Coop.

«En autras branschas han interpresas ina marscha da 10% e dapli, senza ch’ellas vegnan intimadas da publitgar lur structuras da custs. Pertge duessan mo ils detaglists esser transparents?», di Tristan Cerf, il pledader da la Migros.

Sin la vart dals producents regia unitad ch'i dovria ina meglra repartiziun dals gudogns per segirar l'avegnir da l'economia da latg

«La producziun da latg contribuescha fitg bler a la suveranitad alimentara da noss pajais, in aspect dal qual l’impurtanza è daventada evidenta pir dacurt tras la crisa da Covid e tras la guerra en l’Ucraina. Mantegnair ina tala producziun è dentant mo pussaivel, sche tut las acturas ed ils acturs en la chadaina da la creaziun da valur profitan da quai», di Monique Perrottet.

Per dar ina vieuta a la bartga appellescha Boris Beuret als consuments: «Las decisiuns dal singul han in’influenza enorma sin la situaziun dals producents. Igl è decisiv che la glieud sa tge ch’ellas cumpran, sch’ellas prefereschan in Edamer da l’Ollanda ad in Gruyère svizzer.»

Tenor las normas che valan en l’Ollanda n’ha per exempel betg mintga vatga in’atgna plazza da giaschair en stalla. En Svizra percunter è quai prescrit en la lescha. Era las normas davart la protecziun da las auas èn qua bler main restrictivas. «La fin finala han las clientas l'ultim pled», di Beuret.

Il num marcà cun * è enconuschent a la redacziun.

«En consequenza da la guerra en l’Ucraina è la cumpart dal martgà da products biologics en l’entira Europa sa reducida levamain suenter 20 onns creschament. La cumpart è sa stabilisada sin circa 8% dal volumen total», di il scienzià agrar svizzer renconuschì sin plaun internaziunal Urs Niggli. L’onn 2022 muntava la cumpart da bio dal martgà da latg svizzer a 9%.

Quests products èn pli chars, damai che la productivitad è per 5 fin 15% pli bassa che tar la producziun da standard. «Il pavel concentrà pli bunmartgada po effectivamain vegnir duvrà fitg limitadamain (max. 5% da la raziun da pavel). Il sectur da bio lavura cun vatgas, da las qualas la genetica s'orientescha plitost ad ina meglra qualitad da viver che a prestaziuns maximalas.»

La lunga vita dals animals gioga ina rolla, damai che las vatgas na vegnan betg mazzadas sco en la tratga da massa suenter la terza lactaziun. Era l’adiever fitg precaut d’antibiotica haja in effect sin la prestaziun.

Ina tradiziun sut squitsch

«Jau n'hai betg pli vesì mia Blüamli e Lisa, mo pli vatgas»

Il pur ch'ha gì avant intgins onns in burnout vul restar anonim. Nus numnain el Simon, era sch’el ha en sasez num auter. En la contribuziun da radio vegnan sias expressiuns legidas dad in redactur dad RTR, l’istorgia è dentant reala.

Tar Simon saja quai stà in process latent, pia è el sur onns daventà agressiv per tut e cunter mintgin. El e sia dunna han dapi 25 onns ina puraria. Quai vul dir da lavurar set dis l’emna e cun paucas vacanzas. Vitiers ha Simon anc in'alp, in uffizi en vischnanca, auters posts, bajegia ina stalla vitiers ed in gidanter stagiunal è crudà davent pervia da corona. Quai eran pia plirs facturs ch'èn stads memia bler per il pur enturn 50 onns.

Jau n'hai betg pli vesì mias vatgas en la puraria, betg pli Blüamli e Lisa mabain mo pli ina puraria plain vatgas. Mes tscharvè era co serrà giu.

Alura è el ì tar il medi da chasa, là s’ha el stuì giustifitgar: quant ch’el haja lavurà per survegnir l'attestat dal medi. Ed enfin ch’els han chattà insatgi che surpiglia la puraria, hai durà in per mais. Pia ha Simon lavurà dus enfin trais mais vinavant, era sch’el aveva la diagnosa d’ina depressiun da prestaziun. Suenter è el ì per trais emnas en ina clinica ed ha suenter puspè lavurà, dentant badà che quai na funcziuna betg.

Ins na sto betg avair il sentiment da viver durant 20 onns sur ils cunfins e suenter drizzar quai en trais emnas.

Il pur accentuescha che tut quest na fiss betg stà pussaivel senza sia dunna ch'ha gidà fitg. Uss va el anc adina tar in coaching e prenda pli serius ses temp liber. Els empitschneschan lur puraria e dattan giu prads. A dis buns sa senta Simon puspè sco in «Tausendsasa», sco pli baud. A dis nauschs daventa el puspè agressiv, pia l’entir process na saja betg anc finì.

Purs e puras èn duas giadas uschè savens pertutgads d'in burnout – pertge?

Set dis da lavur per emna e paucas vacanzas – purs e puras s'identifitgeschan tranter auter era ferm cun lur professiun, perquai ch'els passentan bler temp en la puraria. Da quest avis è era Ricarda Caderas, che lavura sco coach e supervisura. Ella conguala purs e puras era cun managers, cun quai ch'igl è bler squitsch e blera responsabladad.

Tge che purs e puras na pon betg far è da prender pliras emnas vacanzas l’onn. D’ina vart èsi grev da chattar ina substituziun ed era finanzialmain saja quai in burdi. Il conflict da termins, pia ch’ins avess dad esser en la puraria ed intginas giadas era en in auter lieu, vala era per termins tar medias u coachs. Per exempel sch’in pur u ina pura badan ch’els duvrassan sustegn d’in coach, alura è quai betg simpel da realisar quest termin. Dentant vegnan tuttina adina dapli purs, surtut purs enturn 50 onns, tar Ricarda Caderas. La supervisura da Luven ha sezza ina puraria e chapescha uschia ils dubis dals pertutgads e da las pertutgadas. Tar ella arrivan las persunas avant ch’ellas èn malsaunas u suenter ch’els èn stads en ina terapia psicologica.